Wydaje Ci się, że cierpisz na bezsenność? A może Twoi znajomi i rodzina wytykają Ci, że chodzisz spać z kurami? Jeśli chcesz znać odpowiedź, dlaczego Twój zegar biologiczny narzuca Ci inny czas snu niż Twoim bliskim, przeczytaj nasz artykuł. Dowiesz się z niego, czym jest chronotyp oraz dlaczego warto go znać, żeby być świadomym swoich godzin najwyższej produktywności oraz najlepszego czasu na sen.

Z tekstu dowiesz się:

• czym jest chronotyp i od czego zależy,
• czy da się dostosować swój styl życia do chronotypu.

Z pewnością już wiesz, że nie o każdej porze dnia Twoja wydajność jest taka sama. Są bowiem godziny, w których znacznie łatwiej jest Ci się skupić na wykonywanych zadaniach, w których po prostu funkcjonujesz na najwyższych obrotach. Nietrudno również zauważyć, że te pory są dość indywidualne. Za to odpowiada bowiem nasz własny chronotyp – jego analiza pozwala określić, jaki plan doby będzie dla Ciebie najbardziej odpowiedni.

Czym jest i jakie rodzaje chronotypu wyróżniamy?

Chronotyp jest behawioralnym odpowiednikiem zegara biologicznego. Zegar biologiczny odpowiada bowiem za „automatyzację” działania naszego organizmu, który sam z siebie wie, ile godzin snu potrzebuje czy kiedy jest czas na jedzenie, i w ten sposób na podstawie wielu czynników zewnętrznych reguluje nasze funkcjonowanie. Chronotyp odpowiada natomiast za potrzeby snu i odpoczynku, a także za czas największej wydajności i aktywności.

Istnieją dwa popularne podziały chronotypów. Pierwszy jest znacznie bardziej ogólny i obejmuje trzy kategorie:

• chronotyp poranny (tzw. chronotyp rannego ptaszka),
• chronotyp wieczorny (tzw. chronotyp sowy),
• chronotyp pośredni lub niezróżnicowany.

Drugi podział obejmuje cztery kategorie:

• delfin (osoby, które cierpią na bezsenność lub mają niskie zapotrzebowanie na sen),
• niedźwiedź (osoby cechujące się dużą potrzebą snu),
• lew (osoby o średnim zapotrzebowaniu na sen, wstające wcześnie rano),
• wilk (osoby o średnim zapotrzebowaniu na sen, które bardziej aktywne są w godzinach nocnych).

Dostosowanie stylu życia do chronotypu – czy to w ogóle możliwe?

Odpowiedź nie jest wcale tak oczywista, jak mogłoby się wydawać. Samego chronotypu nie jesteśmy bowiem w stanie zmienić. Jest on przypisany do naszego organizmu. Może on jedynie ulec niewielkiej zmianie wraz z upływem czasu – człowiek z wiekiem potrzebuje nieco mniej snu. Jak więc wykorzystać chronotyp sowy lub rannego ptaszka, aby być produktywnym?

Przede wszystkim – nie walcz ze swoimi potrzebami. Jeśli Twój organizm jasno komunikuje, że potrzebuje snu wcześniej, nie pij kolejnej kawy, aby zostać na nogach, jeśli absolutnie nie musisz. Ten wymuszony czas będzie bardzo mało produktywny, a dodatkowo odczujesz tego skutki jeszcze następnego dnia. Podobnie sprawa ma się z wczesnym bądź późnym wstawaniem. Oczywiście są kwestie, z którymi nie sposób walczyć, jak np. godzina, o której musisz się zjawić w pracy, i do tego należy przywyknąć, jednak w miarę możliwości dostosuj zajęcia domowe do czasu, kiedy masz najwięcej energii. Zależnie od swojego chronotypu zaplanuj np. sprzątanie na wczesny poranek bądź późny wieczór. Dzięki temu zapełnisz sobie czas, a Twój zegar biologiczny będzie chodził zgodnie z trybem dobowym organizmu. 

Niektórzy twierdzą, że ranne ptaszki to ludzie o największej produktywności. To nieprawda – każdy chronotyp ma swoje zalety, a wydajność nie zależy przecież od pory dnia, ale od indywidualnych umiejętności i organizacji pracy. Warto jednak znać swój chronotyp, aby dostosować do niego jak najwięcej czynności i żyć w zgodzie ze swoim wewnętrznym rytmem dnia.