W obszarze biznesu zazwyczaj posługujemy się terminem etyka a nie moralność. Jedno i drugie ma ze sobą wiele wspólnego chociaż nie jest tożsame. Często w potocznym rozumieniu pojęcia te bywają używane zamiennie. Etyka to dyscyplina naukowa, zajmująca się moralnością. Jest teoretycznym ujęciem moralności. Próbą rozprawy między tym co dobre i złe, słuszne i krzywdzące, prawe i podłe. Należy pamiętać, że moralność jest czymś głębszym, czymś czego nie można się nauczyć, czymś co wynika z głębi człowieka i jego potrzeb wraz z postrzeganiem dobra i zła. Etyka, jako nauka, za przedmiot badań wybrała sobie właśnie ludzkie zachowanie w kontekście postępowania. Jest to coś czego można się nauczyć, wypracować. Oznacza to, że człowiek może postępować etycznie, jednak nie reprezentuje wysokiego poziomu moralnego, gdy wiedza ta nie jest poparta przekonaniem o słuszności własnej postawy.
Czy można być etycznym i niemoralnym jednocześnie?
Przykład: Jako szef masz w składzie zespołu pracownika, który od bardzo długiego czasu nie spełnia Twoich oczekiwań. Jest co prawda pracownikiem niesprawiającym trudności, jednak nie realizuje planu. Wielokrotne rozmowy nie odniosły żadnego skutku. Dawałeś mu kilkakrotnie szansę na poprawę sytuacji. Niestety ona nie nastąpiła. Wykorzystałeś wszelkie możliwe sposoby i narzędzia aby pomóc swojemu pracownikowi w obszarze zawodowym. Twój szef na Ciebie naciska coraz bardziej, mówi: „ Zrób coś z tym, on ciągnie Twój zespół w dół, zaniża wyniki. Sprawia, że pozostali nie dostają należnej za ich dobrą pracę premii…itd.” Czujesz, że szef traci cierpliwość, a Ty…wiesz coś czego nie wie on. Twój pracownik ma bardzo chora żonę. W tej chwili już w stadium terminalnym. Nie miałeś serca ani sumienia wykorzystywać przeciwko temu pracownikowi środków ostatecznych. Nie dostałeś jednak szansy od swojego szefa, który pewnego dnia mówi: „Jeśli Ty nie potrafisz podjąć decyzji to ja to zrobię za Ciebie. Masz na koniec tego miesiąca zwolnić X.” Co robisz? Jeśli go zwolnisz – z punktu widzenia bycia szefem – nie naruszasz zasad etyki zawodowej. Jednak wiesz też, że zwalniając go pozbawisz rodzinę – w ekstremalnie trudnej sytuacji – jedynego żywiciela. Zwolnienie go przy założeniu posiadania wiedzy o jego sytuacji poza zawodowej sprawia, że Twoje zachowanie może zostać ocenione jako niemoralne.
Jesteś managerem. Firma zatrudniając Cię na to stanowisko oczekuje, że będziesz przestrzegać kodeksu etycznego menedżera, który wymaga bycia uczciwym, prawym i rzetelnym. Istotą Twojej pracy oprócz realizacji postawionych przed Tobą celów biznesowych jest pozytywne postrzeganie drugiego człowieka, traktowanie go jako partnera. W związku z powyższym powinieneś nie tylko posiadać dużą wiedzę i odpowiednie umiejętności, ale także prezentować wysoki poziom moralny.
Zasada 1. Pamiętaj – jesteś na świeczniku, świadomie buduj swój managerski autorytet.
Zasiadając na kierowniczym stanowisku wraz z umową managerską otrzymujesz moc sprawczą, która powoduje konieczność obciążenia Cię odpowiedzialnością za podejmowane decyzje. Od tej chwili Twoje zachowania menedżerskie będą podyktowane potrzebą przestrzegania jednocześnie norm prawnych, moralnych, obyczajowych i zawodowych, które powinieneś nie tylko uznawać i przestrzegać, ale też umiejętnie propagować w swoim zespole.
Twój sposób postępowania jest bardzo istotnym czynnikiem świadomego budowania managerskiego autorytetu. Podwładni traktują Cię jako punkt odniesienia i starają się dopasować swoje etyczne standardy do standardów uznawanych i pokazywanych przez Ciebie. Pracownicy obserwują Twoje codzienne zmagania z rzeczywistością zarządzania w dynamicznie zmieniających się warunkach organizacyjnych i biorą z Ciebie przykład. Naśladują Cię. Chcą jednocześnie wiedzieć i czuć, że jesteś nie tylko dobrym managerem ale też dobrym człowiekiem, który stwarza bezpieczny i przyjazny klimat współpracy.
Zasada 2. Poznaj zasady etyki swojej firmy i propaguj je w swoim zespole.
Zakres odpowiedzialności i wytyczne dotyczące postępowania pracowników, w tym oczywiście managerów wszystkich szczebli banku zostały zawarte w kodeksie etyki. Jednak żadne, odgórnie nałożone wytyczne nie mogą zastąpić indywidualnej postawy menedżera, jego poczucia sprawiedliwości, uczciwości i lojalności. Nie oszukuj swoich ludzi. Bądź transparentny w działaniach. Nie kieruj się własnymi korzyściami kosztem innych. Twoje działania powinny być efektywne i nie mogą zakłócać sprawnego działania zespołu. Aby ukazywane w Twoim działaniu wartości etyczne były świadomie uznane i przestrzegane muszą pozostawać w harmonii z wartościami osobistymi Twoich ludzi. Dlatego też wymaga się od menedżerów rozpowszechnienia etycznych norm i zachowań poprzez dawanie przykładu. Etyczna postawa oznacza dostrzeganie skutków własnych decyzji i ponoszenie za nie odpowiedzialności. To także kierowanie się poszanowaniem dobra członków zespołu, nawet kosztem poświęcenia krótkookresowych zysków.
Zasada 3. Zachowaj ludzką twarz.
Jeżeli zależy Ci na tym, aby ludzie widzieli szefa przestrzegającego zasad etyki zawodowej pamiętaj o tym, że Twój zespół składa się z ludzi, nie robotów. W strukturze firmy są na niższym szczeblu, jednak jako ludzie zasługują na właściwe zachowania oparte na kodeksie etycznym. Pamiętaj więc o tym, czego oczekują ludzie, z którymi współpracujesz. Zawsze okazuj szacunek wobec innych. Dotyczy to poszanowania ich godności, przekonań, poglądów. Zachowaj tajemnice służbowe i pamiętaj o poufności danych. Uczciwe wykonuj swoje obowiązki. Dbaj o dobrą atmosferę w pracy, w której Ty i otaczający Cię ludzie będziecie się dobrze i bezpiecznie czuć. Pracuj nad budowaniem zaufania pomiędzy Wami. Nie toleruj dyskryminacji. Dobra atmosfera sprzyja zaangażowaniu i motywuje do lepszych osiągnięć. Rolą przełożonego jest stworzenie warunków pracy, w których relacje między ludźmi oparte są na prawości, uczciwości i współpracy. Warto ustalić wewnątrz zespołu kodeks etyczny. Kodeks powinien być stworzony wspólnie i spisany w jasno sformułowanych punktach. Jako wewnętrzny dokument zespołu może stanowić punkt odniesienia w przypadku zachowań nieetycznych. Takie działanie ułatwia przestrzeganie zasad etyki w miejscu pracy i eliminuje ewentualne niedomówienie czy niezrozumienia ważności tematu, jakim jest etyczne postępowanie.
Podsumowując, poczucie odpowiedzialności za wszelkie decyzje, wykorzystywanie powierzonych dóbr i talentów oraz świadomość wielkiego wpływu na innych to warunki, które muszą być spełnione, aby Twoje zarządzanie przebiegało właściwie. Analizuj pod względem etycznym założone przez siebie cele i środki prowadzące do ich realizacji. Zrób rachunek sumienia i zapytaj sam siebie, czy Twoje działania charakteryzują się: uczciwością, sprawiedliwością, umiejętnością przeciwstawiania się pokusom łatwego zysku i sukcesu, szacunkiem dla każdego człowieka, odpowiedzialnością, opanowaniem, wysokim poziomem kultury osobistej. Jeśli jesteś managerem taktownym, który troszczy się o swoich podwładnych, a także silnie angażuje się w sprawy zespołu i ma twardy kręgosłup moralny – istnieje duża szansa, że zostaniesz dla swoich ludzi autorytetem, który zaakceptują nie tylko dlatego, że zostałeś powołany na stanowisko, które piastujesz. Jest szansa, że zostaniesz naturalnym liderem, który swoją postawą: myśleniem i działaniami jest wzorem do naśladowania i daje przykład jak postępować. Każdy menedżer powinien odznaczać się przekonaniem, że tylko etyczne zachowania nie mogą być źródłem długotrwałego i prawdziwego sukcesu zarówno osobistego, jak i zawodowego.