Współczesna edukacja w Polsce nie jest już ograniczona jedynie do murów szkolnych. W dobie digitalizacji i dostosowywania nauczania do indywidualnych potrzeb uczniów mamy do wyboru wiele innych form kształcenia. Jedną z nich jest edukacja domowa, która coraz bardziej zyskuje na popularności. Czy ma szansę wyprzeć naukę w tradycyjnej szkole? Dowiedz się, który model nauczania będzie najlepszy dla Twojego dziecka!
Z roku na rok pojawia się coraz więcej wyzwań w polskim systemie edukacji. Zdaniem ekspertów i pedagogów jest on tak skonstruowany, że dzieci w szkołach są przeciążone ilością materiału, programy nauczania są przeładowane, a tempo wprowadzania nowych zagadnień jest tak szybkie, że trudno jest skutecznie przyswoić jakąkolwiek wiedzę.
Z tego powodu wzrasta popularność edukacji w domu, która przez wielu rodziców oceniana jest jako skuteczna, a dodatkowo pozwala uniknąć stresu i zaoszczędzić wiele czasu. Według raportu Ministerstwa Edukacji i Nauki w maju 2023 roku takim trybem nauczania objętych było 42 329 uczniów, z czego nieco ponad połowę stanowili uczniowie szkół podstawowych, a resztę – uczniowie szkół ponadpodstawowych. Co ciekawe, w porównaniu ze statystykami z początku roku szkolnego 2022/2023 liczba ta zwiększyła się o blisko 11 tysięcy uczniów! Prognozuje się, że w przyszłości zainteresowanie domowym modelem nauczania będzie stale wzrastać, do czego przyczyniać ma się rosnąca wśród rodziców świadomość istnienia alternatywnych rozwiązań dla edukacji szkolnej oraz trwająca obecnie dyskusja społeczna na temat aktualnego systemu szkolnictwa.
Czy tradycyjna szkoła nadąża za potrzebami uczniów?
Zastanawiając się nad tym, który model edukacji będzie najlepszy, warto rozważyć różne aspekty.
Zalety nauki w tradycyjnej szkole
W szkole uczniowie są częścią społeczności – mają szansę nawiązywania relacji społecznych, pracowania w zespołach, uczestniczenia w dyskusjach klasowych i rozwijania umiejętności interpersonalnych. Biorą też czynny udział w życiu tej społeczności, uczestnicząc w drużynach sportowych czy klubach szkolnych. Dzięki temu mają poczucie przynależności, funkcjonują w społeczeństwie i uczą się, jak radzić sobie z konfliktami, a także zdobywają swoje pierwsze przyjaźnie. Szkoła pełni także funkcję opiekuńczą – rodzice, wychodząc do pracy czy załatwiając różne sprawy poza domem, nie muszą martwić się o to, czy dziecko jest bezpieczne i czy ma się, kto nim zająć. Mogą też zaoszczędzić czas na gotowaniu, gdyż dziecko ma zapewniony w szkole ciepły posiłek.
Ponadto tradycyjna edukacja w szkole to również dostęp do zasobów szkolnych, w tym: podręczników, bibliotek, laboratoriów, sprzętu sportowego i nowoczesnych technologii. Umożliwia to uczniom zdobywanie wiedzy na różnorodne sposoby. Ponadto szkoły oferują również klasy o różnych profilach (sportowy, artystyczny czy językowy), programy specjalistyczne dla uczniów z określonymi potrzebami, takie jak edukacja specjalna czy programy dla uzdolnionych uczniów. Atutem jest także wykwalifikowana kadra nauczycieli, którzy posiadają wiedzę ekspercką i doświadczenie w nauczaniu, co pozwala na zdobycie przez dzieci wszechstronnej wiedzy w różnych dziedzinach.
Wady nauki w szkole
Coraz częściej pojawiają się głosy ze strony dzieci i ich rodziców oraz samych nauczycieli, że aktualny system edukacji jest przestarzały i nie odpowiada na potrzeby młodego pokolenia. Zbyt duża ilość materiału do przyswojenia, wygórowane tempo przerabiania nowych zagadnień czy niedostosowanie sposobu kształcenia do indywidualnych predyspozycji ucznia to tylko jedne z mankamentów.
W szkole uczniowie często są narażeni na presję ze strony rówieśników, rywalizację i próby dostosowania się do norm grupy, co może wpływać na ich niską samoocenę i złe samopoczucie. Nie pomaga również fakt, że w systemie edukacyjnym duży nacisk wciąż kładziony jest na oceny i osiąganie wysokich wyników testów, które często nie przekładają się na faktyczną wiedzę i umiejętności uczniów. W rezultacie dzieci poświęcają mnóstwo czasu na naukę przedmiotów, które je nie interesują, a wyuczony na pamięć materiał szybko ulatuje z głowy.
Zdaniem wielu rodziców tradycyjna szkoła zamiast samodzielnego i krytycznego myślenia wymaga od dzieci szablonowych odpowiedzi; nie ma tam miejsca na zadawanie pytań czy indywidualizm. Uczniowie wtłoczeni są w sztywne ramy dzwonków lekcyjnych i zbyt wczesnego wstawania po to, aby zdążyć na lekcje o 8:00 rano. Minusem jest także ilość czasu, jaką dzieci muszą poświęcać na m.in. dojazdy do szkoły czy odrabianie prac domowych, przez co nie wystarcza im go już później na rozwijanie własnych zainteresowań i pasji.
Publiczny system szkolnictwa w Polsce wymaga wprowadzenia zmian, które będą odpowiadać na oczekiwania dzieci i sprawią, że nauka stanie się bardziej efektywna. Zanim jednak tak się stanie, coraz więcej rodziców już teraz zaczyna rozglądać się za alternatywnymi formami kształcenia dla swoich pociech.
Edukacja domowa – indywidualne podejście do ucznia
Przez długi czas edukacja domowa nie była aż tak popularnym wyborem wśród rodziców jak jest obecnie, dlatego wciąż może budzić pewne obawy i wątpliwości. Zastanawiasz się, czy to właściwa forma nauki dla Twojego dziecka? Ze względu na to, że każda rodzina podchodzi do niej w nieco inny sposób, jednoznaczne określenie wad i zalet takiego rozwiązania może być trudne. Warto jednak wskazać pewne kluczowe korzyści wynikające z edukacji domowej.
Zalety edukacji domowej
Nauczanie domowe różni się ona od tradycyjnego nauczania tym, że dzieci nie uczą się w szkolnym budynku, lecz w swoich domach, zaś za ich postępy edukacyjne odpowiedzialni są rodzice lub opiekunowie, a nie nauczyciele. Pozwala to przede wszystkim na dostosowanie programu nauczania do indywidualnych zdolności, tempa nauki i zainteresowań dziecka. Takie podejście może przyczynić się do skuteczniejszego przyswajania wiedzy w przypadku dzieci z trudnościami w nauce, a także odpowiedzieć na potrzeby uczniów zdolnych, którzy szczególnie cenią sobie samodzielność i uczą się szybciej od pozostałych.
To także większa swoboda w planowaniu zajęć. W przeciwieństwie do szkolnego planu lekcyjnego, który musi uwzględniać szeroki zakres przedmiotów i umiejętności dla wielu uczniów, edukacja domowa pozwala na skupienie się na tym, co jest dla dziecka najważniejsze i interesujące, a rodzice lub opiekunowie mogą ułożyć spersonalizowany plan nauki. Elastyczność w planowaniu zajęć umożliwia uwzględnienie codziennych aktywności i innych pasji. Dzieci mogą także bardziej efektywnie wykorzystać godziny w ciągu dnia, w których są najbardziej skoncentrowane i gotowe do nauki.
Kolejnym atutem jest możliwość dostosowania metody nauczania do indywidualnych preferencji uczenia się. Niektóre dzieci mogą lepiej radzić sobie w nauce poprzez eksperymenty i praktyczne doświadczenia, podczas gdy inne preferują czytanie, pisanie lub dyskusje. Edukacja domowa daje możliwość eksperymentowania z różnymi metodami, co pomaga stworzyć optymalne środowisko uczenia się dla każdego ucznia bez konieczności siedzenia w ławkach. Z kolei zajęcia odbywające się w zaciszu domowym mogą być idealne dla uczniów, którzy potrzebują spokoju, aby móc się skoncentrować. Do zalet nauczania dzieci w domu zaliczyć można też oszczędność czasu, który każdego dnia spędzany jest na dojazdach do szkoły i ze szkoły oraz możliwość większej kontroli rodziców nad przebiegiem edukacji ich dzieci.
Wady edukacji domowej
Pomimo niewątpliwych korzyści, jakie niesie ze sobą edukacja domowa, ma ona też swoje minusy. Najczęściej wiąże się ona z koniecznością przeorganizowania, ograniczenia lub nawet całkowitej rezygnacji z pracy zawodowej przez rodziców lub jednego z nich po to, aby można było skupić się na nauczaniu dziecka. Ten aspekt może stanowić poważne wyzwanie dla wielu rodzin, wpływając zarówno na ich stabilność finansową, jak i ogólną jakość życia. Edukacja domowa wymaga sporo samodyscypliny i wysiłku ze strony rodziców włożonego w samodzielne planowanie nauki i przygotowywanie materiałów tak, aby zrealizowana została podstawa programowa, z której dziecko będzie później zdawać egzamin.
Drugim negatywnym aspektem takiej formy kształcenia jest ryzyko poczucia izolacji zarówno przez samo dziecko, jak i przez rodziców, zwłaszcza jeśli w okolicy żadna inna rodzina nie zdecydowała się na edukację domową, dzięki czemu dzieci mogłyby się uczyć w małej grupie. Brak codziennych interakcji z rówieśnikami może negatywnie wpłynąć na rozwój społeczny i umiejętności interpersonalne dzieci, które mogą później nie radzić sobie z rozwiązywaniem konfliktów, współpracą w grupach czy budowaniem zdrowych relacji z rówieśnikami. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice lub opiekunowie zapewnili dziecku inne formy interakcji społecznej, np. poprzez uczestnictwo w kółkach zainteresowań czy spotkania z innymi uczniami kształcącymi się w domu. Z kolei dla rodziców brak kontaktu z innymi rodzinami praktykującymi edukację domową może skutkować brakiem wsparcia społecznego oraz niemożnością wymiany doświadczeń i pomysłów z innymi.
Kwestia kosztów w przypadku wyboru edukacji domowej nie jest jednoznaczna. Nauczanie domowe z założenia jest bezpłatne. Jednak choć z jednej strony rodzice nie są obciążeni typowymi szkolnymi wydatkami, takimi jak np. różnego rodzaju składki klasowe, to z drugiej – to na ich barkach spoczywa zapewnienie dziecku wszystkich pomocy dydaktycznych i materiałów edukacyjnych, które normalnie są dostępne w szkołach. Wartością dodaną jest to, że uczniowie uczący się w domu, tak samo jak ich rówieśnicy w tradycyjnych szkołach, mogą otrzymywać wsparcie finansowe na zakup podręczników.
Jak ubiegać się o edukację domową?
Wniosek o zgodę na nauczanie w domu można składać w przypadku dzieci w wieku od 6 do 18 lat. Zgoda wydawana jest przez dyrektora placówki, do której dziecko zostało początkowo przyjęte. To także dyrektor ustala zakres egzaminów klasyfikacyjnych, które uczeń będzie musiał zdać na zakończenie roku szkolnego (jest to jedyna forma weryfikacji wiedzy – w edukacji domowej nie ma ocen czy obowiązkowych sprawdzianów w ciągu roku).
Jednym z istotnych aspektów edukacji domowej jest wybór nauczyciela. Osoby uprawnione do prowadzenia nauki w domu to przede wszystkim rodzice, opiekunowie prawno-ustawowi lub inne osoby wskazane przez nich. Warto podkreślić, że zgodnie z obowiązującymi przepisami nie jest wymagane posiadanie specjalnych kwalifikacji ani ukończenie określonych kursów.
Inny wymiar nauki zdalnej, czyli Szkoła w Chmurze
Szkoła w Chmurze to nowatorskie rozwiązanie, które na rynek edukacji weszło kilka lat temu, a obecnie zaczyna cieszyć się coraz większą popularnością. Jak podkreśla Mariusz Truszkowski, założyciel Szkoły w Chmurach – nie jest to klasyczna edukacja domowa. Tutaj rodzice nie muszą samodzielnie przygotowywać materiałów do nauki. Cała edukacja odbywa się online, a uczniowie zdobywają wiedzę, korzystając z materiałów udostępnionych na specjalnej platformie, z której można korzystać z dowolnego miejsca na świecie.
Cała podstawa programowa dla szkoły podstawowej oraz liceum może zostać zrealizowana w Szkole w Chmurach w podstawowym zakresie tak, aby uczniowie zyskali więcej czasu i energii na robienie tych rzeczy, które je naprawdę interesują i w których chcą się dalej rozwijać – bez konieczności stania się ekspertem w każdej dziedzinie, czego obecnie oczekuje się od nich w tradycyjnych szkołach.
Co istotne, Szkoła w Chmurze jest legalna i bezpłatna. Finansowana jest z subwencji oświatowej oraz dobrowolnych wpłat rodziców i darczyńców. Podobnie jak w przypadku edukacji domowej uczniowie zdają egzamin na koniec roku szkolnego.
Edukacja: w szkole, w domu czy może online?
Wybór między tradycyjną szkołą, nauczaniem domowym czy szkołą online to nie tylko kwestia dostępnych zasobów czy technologii. To przede wszystkim decyzja o tym, w jakim środowisku Twoje dziecko będzie się najlepiej rozwijać. Każdy model edukacji ma swoje mocne i słabe strony. Najważniejsze jest więc, aby wybrać ścieżkę dostosowaną do indywidualnych potrzeb każdego ucznia i możliwości rodziny.
Ostatecznie wybór sposobu kształcenia zależy od Ciebie. Polski system edukacji ewoluuje, dostarczając narzędzi i możliwości, które jeszcze kilka lat temu byłyby nieosiągalne. Miejmy otwarty umysł, badajmy, eksperymentujmy i przede wszystkim – dążmy do tego, by każde dziecko miało szansę na jak najlepsze wykształcenie, dostosowane do jego indywidualnych potrzeb.
Źródła:
https://www.rodzice.pl/szkola-w-chmurze
https://strefaedukacji.pl/szkola-w-chmurze-pokazuje-ze-system-da-sie-zlamac-oto-alternatywna-edukacja-zupelnie-za-darmo-ta-szkola-zmienila-zycie-uczniow/ar/c5-15904509
https://strefaedukacji.pl/edukacja-domowa-w-polsce-w-2023-roku-jak-wyglada-i-kto-moze-z-niej-skorzystac-wady-i-zalety-nauczania-domowego-co-sie-zmienia/ar/c5-15991577
https://www.portalsamorzadowy.pl/edukacja/rosnie-liczba-uczniow-objetych-edukacja-domowa-jeden-region-bije-inne-na-glowe,468705.html
https://kobieta.wp.pl/mamy-wypisuja-dzieci-ze-szkoly-system-jest-przestarzaly-6924442495781856a?utm_source=combreak