Wskaźnik WIBOR to teraz jeden z najgorętszych tematów internetowych dyskusji. Można go znaleźć w niemal każdej umowie kredytowej. Ale czym właściwie jest ten wskaźnik i jak się go oblicza? Czy zastąpienie WIBOR nowym wskaźnikiem WIRON zmieni coś w sytuacji kredytobiorców? Przeczytaj nasz poradnik, a wszystkiego się dowiesz.
WIBOR
WIBOR to skrót od angielskiego określenia Warsaw Interbank Offered Rate (Warszawska Stawka Międzybankowa). Najprościej mówiąc jest to wysokość oprocentowania, na jaką banki udzielają sobie wzajemnie pożyczek kapitałowych. Wskaźnik jest administrowany przez GPW Benchmark – spółkę zależną Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, a więc pośrednio kontrolowaną przez Skarb Państwa. GPW Benchmark jako administrator WIBOR podlega także nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. W grudniu 2022 r. KNF potwierdziła, że proces ustalania wskaźnika WIBOR jest całkowicie zgodny z przepisami Unii Europejskiej, przejrzysty i odporny na manipulacje.
Wysokość stawki WIBOR ustala 13 największych banków działających w Polsce. Proces ten odbywa się w każdy dzień roboczy o godz. 11 na podstawie tzw. fixingu. Banki podają oprocentowanie, na jakie pożyczyłyby innym bankom środki. Następnie odrzuca się skrajne wartości i wyciąga średnią z pozostałych. Zgodnie z unijnym rozporządzeniem BMR, jeśli są dostępne dane o transakcjach udzielania pożyczek między bankami, to właśnie je bierze się w pierwszej kolejności do ustalania stawki WIBOR. Jeśli nie ma takich transakcji, sprawdza się transakcje z dużymi podmiotami finansowymi. Jeśli nie ma także takich transakcji, bierze się pod uwagę tzw. kwotowania wiążące banków uczestniczących w fixingu. Z całą pewnością więc można powiedzieć, że stawki wskaźnika WIBOR są rynkowe i ustalane na postawie realnych ofert dostępnych na rynku finansowym.
Na dzień i na rok
Wskaźnik wyznaczany jest dla różnych okresów kredytowania i odpowiednio oznaczany. Banki przy ustalaniu oprocentowania kredytów dla swoich klientów używają najczęściej wskaźników WIBOR 1M (na jeden miesiąc), WIBOR 3M (na trzy miesiące) i WIBOR 6M (na sześć miesięcy). Ustala się także wskaźniki na dłuższe okresy (np. na rok) i krótsze – nawet na jeden dzień.
W ustalaniu wysokości WIBOR nie bierze udziału Narodowy Bank Polski, ale stawka wskaźnika wyznaczana jest z uwzględnieniem stóp NBP – lombardowej, depozytowej i referencyjnej. Zgodnie z prawem maksymalna wysokość odsetek kredytu ani pożyczki nie może być większa niż dwukrotność odsetek ustawowych określonych w Kodeksie Cywilnym. W związku z tym banki dostosowują wysokość swojej marży do stawki WIBOR. Wskaźnik i marża stanowią podstawową część oprocentowania większości kredytów i pożyczek.
Wychodząc od poziomu stóp ustalanych przez NBP, WIBOR mierzy stopę pożyczek międzybankowych na poszczególne terminy. Terminowy charakter wskaźników WIBOR oznacza, że stawki takie jak 3M i 6M kształtują się zazwyczaj powyżej stopy referencyjnej NBP. Jeśli rynek oczekuje dalszych zmian stóp, WIBOR – przewidując przyszłe zmiany – może znacznie różnić się od bieżącego poziomu stóp procentowych. Stąd prawdopodobnie biorą się podejrzenia o manipulowanie wskaźnikiem, ale – jak już wspominałem – KNF nie stwierdził dotychczas żadnych prób manipulacji.
Niezależnie od tych różnic, WIBOR jest silnie powiązany ze stopą referencyjną NBP, którą kodeks cywilny uznaje za najbardziej wiarygodne odniesienie do ceny pieniądza. To właśnie w oparciu o stopę referencyjną NBP ustala się odsetki ustawowe czy odsetki maksymalne. W konsekwencji tego powiązania WIBOR jest wskaźnikiem stabilnym i bardziej odpornym na zawirowania rynkowe niż wskaźnik, który opierałby się wyłącznie na danych z depozytów z określonego źródła.
Kto zarabia na WIBOR?
WIBOR jest stawką referencyjną i odzwierciedla stan danego rynku w danym dniu. Każdy bank, zgodnie z obowiązkiem nałożonym przez przepisy Unii Europejskiej, stosuje ten wskaźnik jako punkt odniesienia (bazę), do której dodaje marżę wskazaną w umowie. Baza ta zostaje zaś na dany dzień ustalona przez niezależnego administratora.
Administrator odpowiada za zdefiniowanie, czym jest dany wskaźnik (tj. co dokładnie ma mierzyć) oraz określenie metody (czyli w jaki sposób dany wskaźnik ma być ustalany), a następnie za ustalanie i publikowanie wskaźnika zgodnie z przyjętą definicją i metodą. Administrator musi dostać na taką działalność zgodę organu nadzoru (KNF) oraz być wpisanym do publicznego rejestru administratorów Unii Europejskiej. W Polsce takie zezwolenie oraz wpis do rejestru uzyskała spółka GPW Benchmark. I to właśnie ona ponosi pełną odpowiedzialność za wyznaczanie wskaźnika WIBOR.
Banki w tym procesie pełnią jedynie rolę uczestników fixingu, czyli podmiotów dostarczających dane. A poprzez stosowanie WIBOR-u w umowach z klientami, są także jego użytkownikiem. Do kompetencji banków nie należy analiza, czy dany wskaźnik jest zgodny z Rozporządzeniem BMR lub czy dany administrator i jego wskaźniki spełniają wymogi prawa. Kompetencje te posiadają tylko organy administracji publicznej.
WIRON zamiast WIBOR-u
Należy zauważyć, że rynek finansowy zmienia się na przestrzeni lat. Dlatego naturalnym jest, że wskaźniki referencyjne, które się do tego rynku odnoszą, podlegają ewolucji. W niektórych przypadkach mamy do czynienia z zastępowaniem dotychczasowych wskaźników przez nowe. Taka sytuacja miała już w przeszłości miejsce w przypadku wskaźników opartych o wycenę dolara, funta angielskiego, franka szwajcarskiego czy jena.
Dlatego Komisja Nadzoru Finansowego i GPW Benchmark planują zastąpienie WIBOR-u nowym wskaźnikiem WIRON. Wynika to z chęci dostosowania się do najnowszych, międzynarodowych trendów w zakresie preferowania wskaźników referencyjnych opartych o depozyty jednodniowe – w tych terminach bowiem liczba zawieranych transakcji jest zazwyczaj największa. W opinii KNF i GPW Benchmark właśnie takie wskaźniki są obecnie najlepszym narzędziem do stosowania w produktach finansowych.
We wrześniu 2022 roku działający przy KNF Komitet Sterujący Narodowej Grupy Roboczej ds. Reformy Wskaźników Referencyjnych, zaakceptował plan procesu zastąpienia WIBOR przez wskaźnik WIRON. Nastąpi to prawdopodobnie na początku 2025 roku. Dodajmy, że na początku grudnia 2022 r. WIRON otrzymał oficjalny regulamin, a tym samym został zatwierdzony do użytku przy oferowaniu produktów finansowych. W teorii mogą więc już funkcjonować na rynku produkty, których ceny kształtowane będą na bazie różnych wskaźników referencyjnych. Na razie jednak żaden z banków nie ma w ofercie kredytów opartych o WIRON, nie powstały także żadne instrumenty pochodne, które wykorzystywałyby ten wskaźnik.
Prawidłowe stosowanie WIBOR-u w umowach kredytowych będzie możliwe dopóki jego administrator – GPW Benchmark – będzie publikował ten wskaźnik i nie utraci wymaganego zezwolenia KNF. Zastąpienie WIBOR-u nowym wskaźnikiem nastąpi na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów. Do rozpoczęcia procesu zamiany dojdzie jednak dopiero wtedy, gdy GPW Benchmark bądź KNF oficjalnie ogłoszą zamiar likwidacji WIBOR-u. Na razie jeszcze takiej decyzji nie ma.
Czy można się spodziewać niższych rat kredytu po zastąpieniu WIBOR-u przez WIRON?
Na razie nie sposób odpowiedzieć na to pytanie. Oba wskaźniki znacznie różnią się od siebie: WIBOR opiera się na depozytach terminowych, WIRON – na depozytach jednodniowych. Nie wiadomo, jakie będą wysokości tych wskaźników w chwili zamiany, nie ma więc pewności, że wprowadzenie nowego wskaźnika spowoduje obniżkę oprocentowania.
Ocena na bazie rzetelnej wiedzy
Na koniec warto podkreślić, że krążące w mediach i mediach społecznościowych opinie podważające wiarygodność wskaźnika referencyjnego stopy procentowej WIBOR są całkowicie nieuzasadnione. Jak wskazałem powyżej – wskaźnik ten jest ustalany w całkowicie transparentnym procesie zgodnym z przepisami unijnymi i krajowymi. Odpowiada za niego administrator niezależny od banków i kontrolowany przez Komisję Nadzoru Finansowego. Nieprawdziwe są również doniesienia o zakwestionowaniu przez Sąd Okręgowy w Katowicach wskaźnika WIBOR jako podstawy do ustalania wysokości oprocentowania kredytu. Decyzja sądu wydana została jedynie w formie zabezpieczenia na czas procesu, a i tak w apelacji została cofnięta. Tutaj można obejrzeć komentarz wiceprezesa Związku Banków Polskich w tej sprawie.
Podstawą do oceny wskaźników i procesu referencyjnego powinna być rzetelna i aktualna wiedza. Podstawowym źródłem informacji na temat planowanej likwidacji WIBOR i zastąpienia go przez WIRON są strony internetowe Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego www.knf.gov.pl oraz GPW Benchmark www.gpwbenchmark.pl/.
W przygotowaniu materiału korzystałem z materiałów GPW Benchmark, Komisji Nadzoru Finansowego i Związku Banków Polskich.